Onder een kraakheldere hemel en een deken van gezoem en gezang van vliegen en vogels komt onze economie in een glijvlucht tot een soort ‘slow motion’. In de eerste plaats is het virus een drama en een groot risico voor mens en samenleving. Daarnaast is het een vreemde ervaring. Weinig wandelaars onderweg. Vooral honden op straat met hun baasje.
Alleen ‘vitale functies’ worden vervuld. Niet-vitale functionarissen mogen thuis blijven, of thuis werken. Zij zijn niet echt nodig. Kinderoppas is er alleen voor mensen die werken in de zorg, en andere werknemers waar we echt niet zonder kunnen. De rest moet zelf opvang regelen. Kinderen opvoeden is een vitale functie. Op kinderen passen ineens ook.
Opmerkelijk. De blik op economie en inkomen verandert spoorslags. Waarden kantelen. Het begrip ‘werkend Nederland’ krijgt een andere betekenis. Gezondheid staat weer met stip op nummer 1, en de beter betaalden zitten nu vaak binnen. Consumentengedrag wordt ingewisseld voor een stille wandeling. De natuur laat van zich horen. Mensen overheersen niet alles meer.
En dat leidt – naast alle ziekte, problemen en maatregelen – tot bezinning. Stilstaan bij hoe we onze samenleving en economie ingericht hebben. We komen tot bezinning over de waarde van goed betaalde, laag betaalde én onbetaalde arbeid voor economie en samenleving. Bezinning over waarde van (werk)tijd. En reflectie op waar alles over gaat.
Wat gaan we kiezen?
Sinds het coronavirus rondwaart, wordt er grote waardering uitgesproken voor de mensen die werken in de zorg. Iedereen ziet nu dat deze ‘vitale functies’ veel waard zijn, maar dat het niet de best betaalde functies zijn. Het begon met applaus vanaf balkonnetjes in Spanje en Italië, gevolgd door applaus en vlaggen in Nederland. Een staande ovatie. Professionals zorgen voor de zieken, en lopen zelf risico. Dit cruciale belang wordt nu zichtbaar, én zichtbaar gewaardeerd.
Daarnaast zijn er zorgwerkzaamheden die niet betaald worden. Ook voor al deze onbetaalde mensen applaudisseren wij. Onbetaalde zorgwerkzaamheden – de zorg voor kinderen, familie, mantelzorg, voor de aarde, het milieu, sociale contacten en cultuur – zijn eveneens van vitaal belang. En ook dit belang wordt beter zichtbaar! In deze crisistijd zien we in Nederland meer solidariteit onderling, en meer onbetaalde vrijwillige initiatieven.
De huidige oude economie krijgt een flinke klap, en we moeten er straks – als dit achter de rug is – flink tegenaan. Wij zijn benieuwd wat minister-president Rutte namens de rijksoverheid gaat roepen. Wordt het weer: ‘Koop nou toch die auto, die u al lang hebben wilt!’ Of brengt de crisis een andere visie en andere wereld dichterbij?
De waarde van onbetaalde zorg
Komt er reflectie op de onvolledigheid van de samenleving? Reflectie op de dominantie van regels en procedures. En visie op hoe we de samenleving anders kunnen inrichten. Een samenleving waar niet het geld maar de mens weer helemaal centraal staat?
Nogmaals: het lamleggen van de huidige economie geeft ons tijd om hierbij stil te staan, en na te denken over een andere economie. Een economie waarin we beseffen dat deze voornamelijk bestaat uit diensten en zorg. Een economie waarin solidariteit en bestaanszekerheid voorop staan.
Een crisis geeft – naast de klap en enorme risico’s – zicht op tekortkomingen. En op essentiële vragen. Hoe kunnen we beter zorgen voor elkaar? Hoe kunnen we beter zorgen voor onze aarde? Hoe kunnen we ook onbetaalde – intrinsiek gemotiveerde – zorgarbeid zichtbaar maken in ons economisch model?
Een evenwichtiger economie
We kunnen denken aan zorgcredits – bijvoorbeeld een pensioen voor mantelzorgers, aan betere vergoedingen voor vrijwilligers, en aan allerlei vormen van een gegarandeerd basisinkomen.
Deze voorstellen en ideeën kunnen een hefboom zijn voor veranderende waarden en waardering voor alle nu, door de crisis, zichtbare (onbetaalde) zorg en solidariteit. En deze maatregelen kunnen een borging zijn om tot een andere samenleving én een nieuw economisch model te komen.
Omdat er niemand is waar nooit voor gezorgd is, en iedereen ooit voor iemand zal zorgen.
De coronacrisis kan zorgen voor een evenwichtiger beeld van de economie. Niet banken en beurzen, maar zorg (care) en solidariteit dragen onze economie en samenleving. Het is tijd voor een nieuw verhaal.
Beeld: Veronika Szappanos
Eerder in andere vorm gepubliceerd in Leeuwarder Courant, Dagblad van het Noorden en Friesch Dagblad, maart 2020
Vrij Links is een meerstemmig platform. Tenzij anders vermeld, spreken auteurs op persoonlijke titel.
