Met de donkere dagen in aantocht, schijnt Vrij Links het licht op drie recente boekpublicaties. In alle drie boeken staan belangrijke kernwaarden centraal: de vrijheid van het individu om te denken, zijn, doen of geloven. Vandaag onze derde leestip: Goddeloos.
Goddeloos: Stine Jensen pleit voor een moediger atheïsme
Goddeloos – waarom we atheïsme nodig hebben is het nieuwste essay van hoogleraar publieksfilosofie en NRC-columnist Stine Jensen. Jensen pleit hierin voor een herwaardering van het atheïsme, dat volgens haar radicaal én teder kan zijn, maar vooraleerst moedig. Atheïsten, meent ze, dienen vaker van zich te laten horen als het gaat om maatschappelijke hete hangijzers zoals discussies over de hoofddoek en de boerka, onverdoofd slachten, seksuele voorlichting, gebedsruimtes op scholen en weigerambtenaren.
Een mooi, verkennend en ook introspectief boek, dat uitdaagt tot aanscherping van het eigen denken van de lezer – inclusief veel inhoud om lekker van mening over te verschillen of vragen bij te stellen: Welke van de acht typen atheïsten ben ik? Hoezo is ‘spiritueel atheïsme’ aantrekkelijk? Alsof zingeving toch weer geoefend zou moeten worden en je zonder spiritualiteit een leegte of apathie riskeert?
Jensen is aangenaam kritisch op de Nederlandse humanisten en linkse liberalen die oorverdovend stil blijven bij deze thema’s en zich focussen op (of verliezen in?) klimaat en (trans)genderkwesties. Herkenbaar hilarisch zijn haar voorbeelden uit de ‘ook dit is humanisme’-reeks van het Humanistisch Verbond: de papieren koffiecups van Nespresso en een verbod op zitbanken met zwerver-werende middenleuningen blijken volgens de Nederlandse humanisten opeens ook ‘verantwoordelijk humanistisch’.
Overigens gaat het Jensen niet om het ridiculiseren van deze ontwikkeling. Ze laat zien hoe het Humanistisch Verbond is afgedreven van haar oorspronkelijke waarden; en van een organisatie die mensen aanmoedigde te denken, verworden is tot een organisaties die voorschrijft hoe je moet denken. Jensen is ook in bredere zin scherp op de dubbele maat en de ‘romantiek’ waarmee veel progressieven en liberalen de meest orthodox religieuze uitingen wegrelativeren tot interessant of exotisch.
Jensen beschrijft wat haar overkwam op momenten dat zij zich publiekelijk uitsprak in de discussie over gebedsruimtes op openbare scholen. Progressieven en links-liberalen hielden zich angstvallig stil – of kwamen juist met het slappe verwijt dat Jensen ‘racistisch’ of ‘islamofoob’ zou zijn. Een verwijt dat we met Vrij Links maar al te goed kennen. “Wie kritiek heeft op religie is tegenwoordig al gauw een ‘racist’ of niet ‘cultureel sensitief’ genoeg. Wie zich kritisch uitspreekt, krijgt soms te horen dat je je beter niet kunt uitspreken omdat het slechts munitie is voor populistisch en radicaalrechts. (…) Maar de angst om ingelijfd te worden door radicaalrechts is geen goede reden om religiekritiek volkomen achterwege te laten.”
Jensens oproep tot een strijdbaar atheïsme is alleen al vanuit het huidige politieke krachtenveld, “waar radicaal rechts flirt met het conservatieve christendom enerzijds en identitair links zich opwerpt als de hoeder van de islam anderzijds,” van waarde. Een atheïsme dat “baldadig en teder” van zich laat horen en geen onderwerpen uit de weg gaat omdat het even niet uitkomt. Dat teder hoeft van ons trouwens niet per se, want mijn hemel, hoe geduldig en verbindend moet je zijn bij orthodoxe religie en georganiseerde groepsdruk die het individu zó stevig klem zetten?
Het overgrote deel van haar oproep tot meer dynamische bemoeienis vanuit niet-religieuze hoeken en het verdedigen van onze seculiere samenleving, omarmen we van harte. Dat Vrij Links in dit boek komt bovendrijven als beweging die de seculiere waarden wél hoog in het vaandel heeft staan en een platform biedt waar de vrijheid van kunstenaars en cartoonisten wordt bepleit, is niet toevallig (maar wel fijn).
Goddeloos: waarom we atheïsme nodig hebbenStine Jensen
Uitgeverij Prometheus, 96 pp.
€ 14,99
De vorige twee leestips:
– Geen safe space, maar een brave space: de Vrije Universiteit Brussel
-Gender Rebels: moed, vrijheid en zelfbeschikking voor jonge vrouwen
Vrij Links is een meerstemmig platform. Tenzij anders vermeld, spreken auteurs op persoonlijke titel.
