De gemeente Utrecht gaat haar medewerkers een verplichte ‘diversiteitscursus’ aanbieden. Dit om hen bewust te maken van hun ‘onbewuste vooroordelen’. Het plan komt uit de koker van wethouder Linda Voortman van GroenLinks. Kennelijk meent Voortman in het onderbewustzijn van ambtenaren te kunnen kijken om zo uitspraken over hun gedrag en motivaties te kunnen doen. Ze laat zich hierbij leiden door een van de engste drogredeneringen van deze tijd. Ik doop deze drogredenering de ‘Freud’: een ongegronde uitspraak doen over iemands onbewuste en zo het beeld dat je van diegene hebt bevestigen.

Chinese satanistische rijstboerin
Op mijn beurt zou ik kunnen zeggen: ‘Linda Voortman is een Chinese rijstboerin. Ze aanbidt de duivel, vooral bij volle maan. Het ergste is nog wel: ze steunt het Forum voor Democratie en valt op Thierry Baudet. Maar Linda Voortman is zich hiervan niet bewust. Het zit in haar onbewuste.’

Bovenstaande is natuurlijk niet waar, bij mijn weten niet tenminste. Toch doe ik in feite precies hetzelfde als zij: ik schrijf haar eigenschappen toe op basis van haar onderbewuste, terwijl ik hier nooit onderzoek naar heb gedaan. Sterker nog: ik heb mevrouw Voortman nog nooit ontmoet.

De ‘Freud’-drogredenering
Het onbewuste als troef in een discussie op tafel gooien; met het opkomen van identiteitspolitiek in de afgelopen jaren begon deze merkwaardige strategie mij ineens op te vallen. Hoe kan iemand die mij nog nooit heeft ontmoet, laat staan met gevalideerde psychologische testen heeft onderzocht, iets zeggen over de onbewuste motieven van mijn gedrag? Waarom is het simpele feit dat ik ‘witte man’ ben al voldoende om te zeggen dat ik onbewuste vooroordelen heb?

Misschien heb ik onvoldoende gezocht, maar nergens kon ik een naam vinden voor deze drogredenering van het onderbewustzijn. Dus bedacht ik die zelf maar: de ‘Freud’, vernoemd naar de bekende Weense psychiater die geldt als de vader van de psychoanalyse.

Hoe komt het toch dat de Freud zo overtuigend overkomt? Waarom gaan er zoveel mensen in mee? Misschien is de simpele verklaring: het is een drogredenering en een drogredenering is een redenering die (vrij naar Wikipedia) niet klopt, maar wel heel aannemelijk lijkt.

Psychoanalyse
Bij de echte Freud lag je al gauw een jaar of acht op de sofa, voordat je ontdekte dat je gewoonte om dwangmatig lieve kittens de nek om te draaien wortelde in je kleutertijd, toen je vader je verbood tijdens het kerstdiner met je piemel te spelen. Dat onderbewuste was dus niet zo 1,2,3 in kaart gebracht, daar was een grondige analyse voor nodig.

Freuds psychoanalyse is een achterhaalde methode, maar heeft desalniettemin zijn sporen nagelaten in de psychiatrie, klinische psychologie én in het dagelijks taalgebruik. Zonder Freud hadden we termen als ‘onderbewustzijn’, ‘projectie’ en ‘hysterie’ nooit gekend.

Amateurpsychologie
Dat onderbewuste analyseren is tegenwoordig een stuk makkelijker. Onbewust is iemand zoals wij graag zien dat hij is. Kunnen we geen racisme in iemands gedrag ontdekken? Dan zeggen we gewoon dat hij ‘onbewust racistisch’ is. Lekker makkelijk. Je kunt het bevestigen noch ontkrachten. Zo kun je het beeld dat je van iemand hebt altijd hooghouden. Amateurpsychologie is hot.

En de ander? Die zit met een opgezadeld schuldgevoel. Ontkennen is not done, dat maakt hem alleen maar meer racist. Dus gaat hij mee en stort zichzelf in een maalstroom van zelfverwijten totdat hij de nobody is geworden die de identiteitsfanatici van hem willen maken.

Stoel van de psychiater
Linda Voortman zou als antwoord kunnen aanvoeren: onderzoek heeft uitgewezen dat onder Nederlanders veel onbewuste vooroordelen leven over minderheden als moslims en LHBT’ers, of in ieder geval iets van die strekking. Daar wil ik tegenin brengen: hoe kun je dat stellen? Het is toch onbewust? En hebben mensen die vooroordelen echt, of praten de onderzoekers hun dit aan? En dan nog, al zouden onbewuste vooroordelen vaak voorkomen, wil dat dan zeggen dat alle ambtenaren in Utrecht deze ook hebben? Want daar lijkt Voortman wel vanuit te gaan. En die minderheden, hebben die geen onbewuste vooroordelen? En moet daar dan niets aan gebeuren?

Je zou bijna vergeten dat Linda Voortman als wethouder en eerder als Kamerlid eigenlijk heel goede dingen doet en heeft gedaan. Onder haar kwam een systeem van vroegsignalering op gang voor burgers met schulden. En ze maakt zich met succes sterk voor meer participatie van arbeidsbeperkten op de arbeidsmarkt.

Ik roep daarom haar en de rest van GroenLinks in Utrecht en Nederland op om van de stoel van de psychiater af te stappen. Deze verplichte diversiteitscursus riekt naar indoctrinatie, kost miljoenen en zal uiteindelijk niets opleveren. Het is zonde, GroenLinks Utrecht, jullie bevestigen alleen maar de reputatie van identiteitspartij die zijn oorspronkelijke socialistische wortels verloochent. Richt je meer en vaker op zaken waar je burgers echt blij mee maakt, zoals de aanpak van armoede en de schuldenindustrie. Stel de juiste prioriteiten. Soms doen jullie dit al, waarvoor mijn lof. Het zou alleen wel wat vaker mogen.

Foto van by Horst Tinnes via Pixabay

Vrij Links lijn

Vrij Links is een meerstemmig platform. Tenzij anders vermeld, spreken auteurs op persoonlijke titel.