De aankomende veranderingen in de Transgenderwet worden door sommigen enthousiast ontvangen. Anderen maken zich er juist zorgen over. Het gesprek tussen deze twee kanten verloopt doorgaans met veel pijn en onbegrip. Voor Vrij Links gaan een voor- en tegenstander van de wetswijziging in gesprek, op zoek naar de menselijke maat.
Binnenkort spreekt de Kamer over de vereenvoudiging van de Transgenderwet. Daarmee wordt het veel makkelijker om het geboortegeslacht wettelijk te veranderen. Waar het meeste om te doen is, is de deskundigenverklaring. Deze verklaring, die sinds 2014 vereist is, wordt in de nieuwe wet geschrapt. In plaats daarvan kan voortaan iedereen ouder dan 16 jaar zelf rechtstreeks de verandering aanvragen en is er een wachtperiode van zes weken tussen de aanvraag en de bevestiging. Kinderen onder de 16 kunnen de registratie alleen via de rechtbank wijzigen. De wet heeft voor transgender mensen als voordeel dat zij zelf kunnen bepalen met welk geslacht zij geregistreerd willen staan. Dit is tegelijk waar de zorg van andere vrouwen zit: wat als liegende mannen er misbruik van gaan maken in ruimtes specifiek voor vrouwen?
Op verzoek van Vrij Links gaan Chris en Susan – een voor- en een tegenstander van de wetswijziging – in gesprek vanuit verschillende verledens, ervaringen en opvattingen, maar ook vanuit dezelfde waarden: voor elk mens de vrijheid van levensovertuiging, levenspad en liefdespad. Samen op zoek naar de mens in een welhaast oververhit debat. Zo oververhit, dat beide gesprekspartners niet willen dat dit verzandt in online haat op de persoon, maar het over de inhoud blijft gaan. Daarom zijn hun namen hier gefingeerd. Bovendien willen ze benadrukken dat het om hun persoonlijke meningen gaat en dat die nooit voor ‘de’ mening van hele groepen kunnen staan.
De echte namen zijn bij de redactie bekend. Het gesprek is gevoerd via e-mail. Zowel Susan als Chris hebben persoonlijke ervaring met agressie en (seksueel) geweld om wie ze zijn. E-mail gaf hen de gelegenheid de tijd te nemen om na te denken over wat de ander zegt en over hun eigen reactie. Ze beginnen met een korte schets van hun achtergronden.
—————————————————–
Susan: “Ik ben een old school feministe. Ik ken de begrippen ‘sekse’ als je fysieke geslacht; en ‘gender’ als term voor de maatschappelijke opvattingen over wat ‘mannelijk’ of ‘vrouwelijk’ gedrag of uiterlijk is – that’s it. Het begrip ‘genderidentiteit’ probeer ik oprecht te begrijpen. Ik ben me ervan bewust dat ik 54 ben en in het hokje geplaatst wordt van wat tegenwoordig heet ‘gender critical feminist’. Ik wilde dit gesprek met jou graag voeren omdat ik me zorgen maak dat met deze wet sommige vrouwenrechten waar zo hard voor gevochten is, verloren gaan, met name waar het om de fysieke veiligheid in vrouwenruimtes gaat. Tegelijk is feminisme voor mij nooit anders geweest dan: pal staan voor het recht van élk mens het eigen leven vorm te geven, ongeacht sekse.”
Chris: “Ik ben wat jonger dan jij en ik gebruik zelf de term non-binair voor mijn genderidentiteit. Ik leef zogezegd tussen man en vrouw in. Ik begrijp daarom uit eigen ervaring het verschil tussen je fysieke geslacht, gender als maatschappelijke rol, zoals wat het betekent om een ‘vrouw’ of ‘man’ te zijn, en gender als identiteit, dus of je je van binnen ook ‘man’ of ‘vrouw’ voelt. Ik wil dit gesprek aangaan omdat ik me zorgen maak om de antitransgendersentimenten die de feministische beweging lijkt te polariseren. Ik denk dat die sentimenten vaak gebaseerd zijn op misinformatie en ze komen op mij soms onheus over. En tegelijk zie ik het vrije gesprek met mensen met totaal andere opvattingen als de kern om te komen tot wederzijds begrip.”
Susan: “Chris,wat maakt de aankomende wijziging in de Transgenderwet zo belangrijk voor trans mensen? Wat voegt het toe wat er nu wordt gemist?”
Chris: “Transgender en non-binaire mensen worden in deze maatschappij al erg lang behandeld alsof wij niet helemaal toerekeningsvatbaar zijn, om geen andere reden dan dat onze genderidentiteit anders werkt dan bij de meeste mensen. Tot 2014 was het zelfs verplicht om gesteriliseerd te zijn om je papieren te kunnen veranderen – iets waar terecht excuses voor zijn aangeboden door de overheid. Gelukkig groeit het besef dat wij niet anders zijn dan anderen. Deze wetswijziging is een belangrijke erkenning daarvan.
Chris: Gelukkig groeit het besef dat transgender en non-binaire mensen niet anders zijn dan anderen. Deze wetswijziging is een belangrijke erkenning daarvan.
“Een deskundigenverklaring is een juridisch document, maar is nu onnodig vervlochten met het medische proces. Zo’n verklaring na een gesprek met een deskundige kost in beginsel meer dan driehonderd euro. Veel transgender mensen wachten dan ook tot de arts in het medisch traject na diagnose deze verklaring kosteloos kan verschaffen. De wachttijden daarvoor zijn op dit moment echter meer dan drie jaar – een misstand op zich – en dan heb je nog niet direct een diagnose.
“Veel mensen hebben hun sociale transitie dan allang voltooid en lopen nog steeds met papieren rond die doorlopend uitleg vereisen. De grens oversteken voor vakantie of werk kan al direct betekenen dat je extra gecontroleerd wordt vanwege vermoedens van identiteitsfraude. Elk moment dat je je identiteitspapieren moet laten zien, zoals bij sollicitaties of de aanvraag van een hypotheek, betekent risico op discriminatie.
“En dat is nog los van het feit dat niet iedereen zo’n medisch traject wil of kan aangaan – ofwel om medische redenen, ofwel omdat diegene dit niet vindt passen bij hoe die zich voelt. Er is een flink aantal mensen dat niet simpelweg wil overstappen van ‘man’ naar ‘vrouw’ of andersom. De deskundigen hebben zelf aangegeven dat zij de toegevoegde waarde van het consult eigenlijk niet zien. Transgender mensen blijken heel goed zelf te weten welke genderidentiteit zij hebben en in landen waar deze verklaring geschrapt is, wordt herhaaldelijk wijzigen nauwelijks gezien.
“Vergelijk het een beetje met de ergernis die er was toen je voor de morningafterpil eerst naar de huisarts moest. Gelukkig zijn die nu gewoon bij de drogist te koop! Dat, maar dan keer honderd. Je voelt je dan toch enorm betutteld? En natuurlijk is een geslachtsverandering een grote verandering, maar mensen die een tatoeage of borstvergroting willen – ook ingrijpende veranderingen – hoeven daar niet eerst een deskundige over te spreken. Het heeft dus belangrijke praktische elementen, maar gaat ook over het zelfbeschikkingsrecht. Overigens valt het huidige wetsontwerp voor non-binaire mensen nog wel tegen.
“Maar jij hebt juist zorgen over deze wet. Kun je me uitleggen wat die zijn?”
Susan: Vrouwen worden wereldwijd nog steeds onderdrukt op basis van sekse, niet gender
Susan: “Wat jij nu vertelt over wat trans mensen moeten doormaken zonder de wet, kan ik heel goed invoelen, ook al begrijp ik nog niet precies wat genderidentiteit is als het niet je sekse is en het ook niet om de maatschappelijke normen van genderrollen gaat. Maar of ik dat persoonlijk begrijp of niet, doet voor trans rechten ook helemaal niet ter zake. Voor mij is vóór alles een belangrijke waarde dat elk mens, in alle gelijkwaardigheid, het recht heeft het eigen leven te leven zoals diegene wil, ongeacht sekse of wat ook. Ik respecteer ieders gevoel, identiteit en zijn-wie-die-is. Dus ja, vanuit die overtuiging zou ik de wet echt willen steunen.
“Mijn zorg zit in de gevolgen voor de bescherming op grond van sekse, als we genderidentiteit laten bepalen wat iemands wettelijke registratie is van het fysieke geslacht. Of anders gezegd: wat zijn de gevolgen van deze veranderde registratie voor andere groepen mensen?
“Hoe zit het bijvoorbeeld in ruimtes die gescheiden zijn op basis van onze fysieke sekse? Denk aan vrouwengevangenissen of opvanghuizen voor vrouwen na seksueel geweld, of aan sportcompetities. Vrouwen worden wereldwijd nog steeds onderdrukt op basis van sekse, niet gender – zie Afghanistan voor extreme repressie. Maar ook in Nederland zijn er helaas nog te veel problemen. Recente voorbeelden zijn de schandalen bij The Voice en Ajax.
“De cijfers van seksueel geweld van mannen naar vrouwen, zijn niet misselijk. Wanneer mensen met een penis wettelijk vrouw kunnen zijn, hebben zij daarmee dan ook vanzelfsprekend recht op toegang tot vrouwenruimtes?”
Chris: Zoals ontzettend veel mensen, heb ik ook grensoverschrijdend gedrag meegemaakt, door mannen, maar ook door vrouwen
Chris: “Bedoel je daarmee dat transgender vrouwen een gevaar kunnen zijn voor cisgender vrouwen in gescheiden ruimtes?”
Susan: “Nee, ik bedoel hiermee absoluut niet dat trans vrouwen een gevaar zijn. Veel goedwillende mannen zijn evenmin een gevaar. Maar vrouwen kunnen niet aan de neus van een man zien wie goed en wie kwaad wil. Ik denk juist dat álle vrouwen, dus inclusief trans vrouwen, gevaar lopen als we de deur openzetten voor liegende mannelijke predators die zich voordoen als vrouwen.
“En we weten als vrouwen, helaas, dat kwaadwillende mannen bereid zijn te liegen om seksueel misbruik te maken van vrouwen. ‘Ik wil je alleen maar een lift geven’, ‘Ik wil je alleen maar wat extra privé-coachen’, ‘Ik wil alleen maar nog een kopje koffie’. Dus voor vrouwen is het niet altijd zonder risico om blind te geloven wat iemand over zichzelf zegt.
“Ik zou graag willen dat we deze zorgen solidair kunnen bespreken als een gezamenlijk belang, zelfs als we uiteindelijk niet voor beiden de beste oplossing weten te vinden. Maar wat me echt pijn doet, is als ik zie dat die zorgen worden weggeveegd, bijvoorbeeld door D66-Kamerlid Lisa van Ginneken: ‘Vrouwen zijn nu ook al niet veilig voor een verkrachter in een kleedkamer, dus dat is een ridicuul argument.’
“Dat vind ik heel erg. Die ruimtes zijn er toch echt uit noodzaak, juist omdát vrouwen al onveiliger zijn. Veel vrouwen hebben nare ervaringen en dat is niet alleen door verkrachting, maar ook door voyeurs, exhibitionisten. Het sturen van een dickpic is grensoverschrijdend gedrag, maar waar ligt die grens dan in een kleedkamer?”
Susan: Ik wil geen wetgeving afdwingen voor ‘mijn’ groep ‘omdat ik het zieligst ben’. Dilemma’s verdienen volwassen debat. Maar ik vind het heel erg dat reële angsten zo van tafel geveegd worden
Chris: “Ja, ik kan me goed voorstellen dat zo’n opmerking ontzettend ongevoelig kan overkomen. Is jou wel eens zoiets naars overkomen, als ik dat mag vragen?”
Susan: “ Ik ben nooit verkracht, maar ben wel aangerand en betast door een grote groep mannen, heb exhibitionisten en voyeurs meegemaakt, en een tamelijk lange lijst van ongewenst gegrepen of benaderd worden door zowel bekende als onbekende personen. Ik denk dat ik vrij gemiddeld hierin ben. Tegelijk wil ik geen wetgeving afdwingen voor ‘mijn’ groep ‘omdat ik het zieligst ben’. Ik sta voor volwassen omgaan met dilemma’s in een niet-ideale wereld. Het doet me wel pijn als reële angsten zo van tafel geveegd worden.”
Chris: “Ik begrijp zeker dat de ervaringen die jij hebt gehad, ervoor kunnen zorgen dat je je onveilig voelt en dat je je daarom afvraagt of deze wet niet voor meer gevaar kan zorgen.
“Voor jou zijn deze zaken persoonlijk en dat zijn ze voor mij natuurlijk ook. Ik heb, zoals ontzettend veel mensen, zelf ook grensoverschrijdend gedrag meegemaakt, door mannen, maar ook door vrouwen. Daarnaast ben ik ook wel uit een toilet getrokken omdat iemand dacht dat ik er niet zou horen en heb ik midden in mijn sociale transitie een discussie gehad in het openbaar vervoer over mijn identiteitsbewijs.”
Susan: “Wat je zegt over uit een toilet getrokken worden, vind ik verschrikkelijk. Zwaar grensoverschrijdend gedrag.”
Chris: “Ja, het zou een illusie zijn om te denken dat dat niet mee zou spelen in hoe ik over deze wet denk. En ik begrijp dat jouw ervaringen omgekeerd voor hetzelfde kunnen zorgen. Ik heb de neiging om te verwijzen naar onderzoek naar landen waar de deskundigenverklaring al geschrapt is, en dat daar geen toename van identiteitsfraude is gevonden. Dezelfde vrees was er ooit in de VS toen transgender rechten daar toenamen, en ook daar is geen toename van incidenten gemeld. Ik wil niet beweren dat transgender mensen nooit iets verkeerd doen – ze zijn tenslotte een doorsnede van de bevolking – maar als we naar de statistiek kijken zijn zij met name slachtoffer in plaats van dader.
“Maar misschien is het op dit punt nog niet heel effectief om het daarover te hebben. Het is nu eenmaal geen zuiver rationeel onderwerp. Dat de cijfers laten zien dat er geen extra gevaar optreedt, stelt mij gerust dat de situatie in de kleedkamer van mijn keuze niet onveiliger wordt – want ook transgender en non-binaire mensen hebben hier vrees voor – maar dat zal jou misschien nog niet geruststellen.”
Chris: Ik denk dat een van de complicerende factoren in dit debat is dat alle onderwerpen waar mensen zich zorgen of boos over maken, op één hoop gegooid worden
Susan: “Denk jij dat het mogelijk is of zou moeten of kunnen zijn om hier geen zero sum game uit te krijgen? Dat de ene groep niet alleen hoeft te ‘winnen’ ten koste van de andere groep? Als we vertrekken vanuit onze beider zorgen en wensen, kunnen we dan ergens komen? Of zullen we uiteindelijk moeten kiezen?”
Chris: “Ik hoop zeker dat het geen zero sum game is. Ik denk dat een van de complicerende factoren in dit debat is dat alle onderwerpen waar mensen zich zorgen of boos over maken, op één hoop gegooid worden. Zo vind ik toiletten en kleedkamers en andere publieke ruimtes eigenlijk een ander onderwerp dan noodopvang, sport of gevangenissen.”
Susan: “Hoe zie je dat verschil?”
Chris: “Noodopvang, bijvoorbeeld, is nou precies zo’n onderwerp waarover je wel gemerkt zult hebben dat iedereen er ineens een mening over heeft, maar ik vind dat lastig. Ik vind in de basis gewoon dat transgender mensen thuishoren in de ruimte die overeenkomt met hun identiteit. Natuurlijk lijkt het me ook realistisch er daarbij rekening mee te houden dat er precies op die plekken vrouwen zijn die nu even niet ‘aan hun vooroordelen kunnen werken’ – als je daarvan kunt spreken in deze gevallen.
“Tegelijk is het júíst ook van groot belang dat transgender mensen toegang hebben tot noodopvang, omdat deze groep buitengewoon veel met geweld en uitsluiting te maken krijgt, vooral ook huiselijk geweld, en de opvang daarvoor tekortschiet. LHBTI-jongeren uit kerkelijke omgevingen hebben een groot risico dakloos te worden, bijvoorbeeld. Zij hebben een plek nodig waar zij serieus worden genomen.
“Toch denk ik uiteindelijk dat de zorg voor getraumatiseerde mensen specialistische zorg is, en niet iets voor het grote publiek om over te beslissen – jij en ik zouden het ook niet leuk vinden als onze persoonlijke situaties worden gebruikt voor een debat met twee ingegraven kanten.
Chris: Het is júíst ook van groot belang dat transgender mensen toegang hebben tot noodopvang, omdat deze groep buitengewoon veel met geweld
en uitsluiting te maken krijgt
“Datzelfde geldt voor sport. Ik vind dat transgender mensen moeten kunnen sporten en deelnemen aan competities, maar ik ben geen topsporter en werk niet bij een sportbond. Ik ben niet ingevoerd in welke gesprekken er gevoerd worden om topsport gelijkwaardig en eerlijk te houden, met alle nieuwe technologische ontwikkelingen, doping en zo meer. Ik hoop en denk dat er eerlijke manieren worden gevonden voor deelname door transgender atleten – maar ook voor cisgender vrouwen die niet aan de vastgestelde kaders voldoen, want die zijn er ook. Die atleten laten een fundamenteel probleem zien met de huidige indeling op sekse, dat juist vooral vrouwen raakt. Misschien moet er op een heel andere manier worden nagedacht over competitie. Over indelen op gewichtsklasse of spiermassa, bijvoorbeeld. Ik heb het vermoeden dat het debat over transgender atleten eigenlijk gaat over hoe eerlijk sport voor vrouwen überhaupt al is.
“Wat vrouwengevangenissen betreft, kan ik de wedervraag stellen: is het niet hoe dan ook de bedoeling dat mensen in een gevangenis veilig zouden moeten zijn? Natuurlijk begrijp ik dat veiligheid niet volledig te garanderen is, maar als het enige dat een kwaadwillende man zou hoeven doen om deze vrouwen kwaad te doen, er binnen komen is, dan is er wel wat meer mis dan deze wet.
“En daarmee kom ik eigenlijk bij een algemeen punt: zouden we er niet veel beter aan doen om na te denken of afgescheiden ruimtes in de huidige opzet überhaupt wel veilig zijn? Want het feit blijft dat transgender en non-binaire mensen ook veilig willen zijn, en ja, soms een penis zullen hebben. We moeten een oplossing vinden die verder gaat dan in- of uitsluiten op basis van uiterlijke geslachtskenmerken, die recht doet aan iedereen.”
Susan: “Je maakt goede punten. Als ik nadenk – dit wordt een ongoing process – zijn er een paar onderliggende problemen in de samenleving waar wij allebei last van hebben.
“Als eerste moet me van het hart dat het me veel pijn doet, wanneer de angst van verkrachte vrouwen voor mannenlichamen als een ‘vooroordeel’ wordt geschetst. In Schotland zei het hoofd van een opvang voor verkrachte vrouwen dat slachtoffers van verkrachting die bezwaar hebben tegen de aanwezigheid van trans vrouwen met alle mannelijke geslachtskenmerken, ‘aan hun vooroordelen moeten werken’.
“Sorry, de behoefte van verkrachte vrouwen om niet geconfronteerd te worden met mensen met alle mannelijke geslachtskenmerken in de opvang of in gespreksgroepen – dat heet ‘een vooroordeel’? Ik snap misschien dat het in een ideale wereld een ‘vooroordeel’ zou zijn om die angst te hebben voor mannen. Maar in een ideale wereld worden vrouwen ook niet verkracht. En toch gebeurt dat een op de tien vrouwen in Nederland.
Susan: Het doet me veel pijn wanneer de angst van verkrachte vrouwen voor mannenlichamen als een ‘vooroordeel’ wordt geschetst
“Maar in hoofdlijn ben ik het met je eens: bij vrouwen en transgender mensen liggen de lasten – die veroorzaakt worden door ánderen. Zoals de normen voor wat ‘mannelijk’ en ‘vrouwelijk’ is: mensen die gender non-conform zijn, ondervinden daar agressie of vooroordelen door. Jij zegt trouwens ‘non-conform zijn’, ik zou zeggen ‘non-conform dóén’, maar dat is voor een andere keer … En een ‘vrouwelijk’ ogende man, een ‘mannelijk’ ogende vrouw, transgender mensen, mensen die non-binair zijn, die hebben allemaal last van bemoeizuchtige anderen.
“En we hebben allemaal last van het agressieve gedrag van daders van seksueel of fysiek geweld. Nu staan te vaak trans vrouwen en vrouwen tegenover elkaar – terwijl zij een gedeeld belang hebben in bescherming tegen geweld. Het zou goed zijn als we ons daarop zouden kunnen focussen in plaats van op de onderlinge strijd.
“Wat jij en ik ook gemeen hebben is onze sterke wens tot zelfbeschikking en autonomie voor elk mens. De vraag is dan: kan de autonomie en zelfbeschikking van een trans vrouw, met alle fysieke eigenschappen van een mannelijk lichaam, mogelijk op gespannen voet staan met de autonomie en zelfbeschikking van vrouwen om bijvoorbeeld geen mensen met mannelijk geslachtsdelen te zien in ruimtes of zich niet bekeken te voelen door hen?
“Ik ga – of liever, ging voor de lockdown – vaak naar de sauna. Die zijn in Nederland vrijwel altijd gemengd, en dat is voor mijzelf geen enkel probleem. Toch vind ik dat het principieel niet aan anderen is om voor vrouwen te bepalen wat ze oké moeten vinden in ontklede situatie. Het raakt voor mij aan bevochten zelfbeschikking.”
Chris: “Ik vind ook dat je dat niet zomaar voor iemand kunt bepalen. Toch zijn algemene keuzes in hoe de samenleving is ingericht, denk ik, tot op zekere hoogte onontkoombaar en kunnen ze ook best uitmaken. Ik moet hierbij erg denken aan mijn ervaringen tijdens het reizen. In Mexico-Stad bijvoorbeeld zijn er in de spits aparte metrostellen voor vrouwen, om ze te beschermen tegen mannen die ze konden betasten. Dit zorgde ervoor dat ik, ook al voelde ik me niet thuis in een vrouwenruimte, er uiteindelijk liever niet voor koos om in een ‘gewoon’ metrostel – dus: ‘voor mannen’ – te stappen. Maar meer nog zorgt het voor een algemene sfeer die je vertelt dat vrouwen die zich niet in aparte ruimtes opsluiten, moeten verwachten betast te kunnen worden.
Chris: Ik denk dat veel van de weerstand tegen transgenderrechten eigenlijk raakt aan een dieper probleem met toegang tot en denken over publieke ruimtes
“Hier in Nederland zijn we er totaal aan gewend dat mannen en vrouwen in hetzelfde trein- of metrostel zitten. Mannen gedragen zich veel meer dan daar en vrouwen zijn veiliger. Natuurlijk kan het beter, maar het verschil is er zeker. En of je nu trans of non-binair of cisgender bent, je kunt gewoon reizen zonder daarover na te hoeven denken. Het doet denken aan de vrijheid die er ontstaat als je vrouwen niet vertelt dat ze zich moeten bedekken, als zij net zoveel recht hebben om met hun onbedekte lichaam in een publieke ruimte te zijn als ieder ander.
“Een toename van rechten voor transgender mensen voelt misschien een stuk minder bedreigend voor sommige vrouwen als mannen hoe dan ook minder misbruik kunnen maken van vrouwenruimtes, omdat ze niet zo ontworpen zijn dat dat kan. Bijvoorbeeld door het handenwasgedeelte bij de open publieke ruimte te trekken en voor omkleden individuele hokjes te hebben. Wie weet is er dan misschien meer denkruimte om voor echt gevoelige zaken een goede oplossing te vinden, omdat het niet meer gaat over toiletten én kleedkamers én et cetera. Gelukkig gaat het hier niet ook over metrostellen en wachtkamers en wat al niet meer! Dan was het helemaal niet te doen geweest.
“Ik denk dus, bijvoorbeeld, dat echt goede genderneutrale toiletontwerpen, hoe beladen die nu ook zijn geworden, juist goed zijn voor iederéén, niet alleen transgender mensen. En in die zin denk ik dat veel van de weerstand tegen transgenderrechten eigenlijk raakt aan een dieper probleem met toegang tot en denken over publieke ruimtes.
“Misschien dat hier iets in kan zitten om te kijken of de twee posities dichter bij elkaar kunnen komen? Zie jij op dit vlak belangrijke bezwaren?”
Susan: “Over de metrostellen deel ik volledig je mening. Juist een aparte ruimte maakt vrouwen in de andere ruimtes extra tot doelwit. Nu moet ik dus denken waar voor mij het verschil met die andere ruimtes principieel in zit. Naaktheid en kwetsbaarheid zal in mijn gevoel een rol spelen, vermoed ik. Wat je vervolgens zegt over andere ruimtes is heel belangrijk: wat als we die nu eens zo ontwerpen dat iedereen veiliger is? Want ook daarin heb je volkomen gelijk: in de gevangenis zou iedereen veilig moeten zijn tegen geweld van andere gevangenen.
“Ik kan me persoonlijk voorstellen: wc’s, by all means, welkom; het zijn gescheiden hokjes. Maak ze genderneutraal, kan ook. Doucheruimtes: misschien hokjes voor iedereen die privacy wil. Opvang na verkrachting: seksegescheiden is beschikbaar voor wie dat wil of nodig heeft. Gevangenissen: in het buitenland blijkt al wel misbruik gemaakt te worden van de wet door reeds veroordeelde mannelijke zedendelinquenten. Er zou onderzoek moeten komen naar de veiligheid van elke gevangene. Sport: medici en fysiologen erbij betrekken in eerlijke open wetenschap.
Susan: Mijn oude allergie is dat vrouwen altijd geacht worden hun eigen wensen opzij te zetten voor de behoeften van anderen. Dat klinkt me té bekend”
“Ik kan me ook voorstellen dat je in al het gewone sociale verkeer – werk, overheidsbrieven, je ov-kaart, je paspoort – de genderidentiteit van diegene leidend kunt maken. Oftewel, iedereen beslist zelf hoe die gezien en aangesproken wil worden. Maar in situaties waar fysieke sekse relevant is – in bijvoorbeeld vrouwengevangenis, opvanghuizen, sport – gaan we eerst meer expertonderzoek doen.
“Mijn oude allergie als feministe is dat vrouwen altijd geacht worden hun eigen wensen opzij te zetten voor de behoeften van anderen. Dat klinkt me ouderwets bekend in de oren. Daarom ben ik ook blij om dit met jou te kunnen bespreken. Het voelt alsof er lucht en klaarheid komt en we meer naar de wortels van onze vragen gaan: van wie hebben wij eigenlijk allemaal last? Daders. Hoe besluit je wie de gevolgen daarvan draagt, en hoe kunnen we veiligheid voor allen inrichten?”
Chris: “Ik ben ook blij dat we dit kunnen bespreken en dat je je gehoord voelt. Misschien kan ik nu een wat lastiger onderwerp aansnijden?
“Er wordt door tegenstanders van de wet soms beweerd alsof het met zo’n nieuwe wet massaal fout zal gaan, en dat voelt uit balans. Nu snap ik dat veel mensen vanuit emotie spreken, en zoals je weet heb ik begrip voor waar dat vandaan kan komen. Overigens vrees ik ook dat een aantal mensen gewoon spreekt vanuit diep ongemak met, of een hekel aan, transgender mensen in het algemeen.
“Maar ook als je transgender mensen wel serieus neemt en slechts bang bent voor mannen die zich als nep-transgender vrouw verkleden, heeft dat een gevolg waar serieus over nagedacht moet worden: deze redeneertrant raakt toch uiteindelijk vooral transgender vrouwen. Want hoe maak je onderscheid tussen een echt en ‘nep’ transgender persoon? En hoe weinig neppers zijn er nu eigenlijk versus hoeveel echte trans personen?
“Ook met de wetsaanpassing is veranderen van geslacht in het dagelijks leven nog erg omslachtig, je moet overal kosten maken voor nieuwe pasjes en wat al niet meer. Uiteindelijk vraagt er niemand om je paspoort als je een toilet inloopt – nu niet en straks ook niet – en transgender vrouwen met of zonder een penis lopen ook nu het vrouwentoilet al in, daar hoeft de wet niet voor veranderd te worden.
“Waar jij vreest voor een toename aan onveilige situaties met mannen in vrouwenruimtes, ben ik dus juist enorm benauwd voor een heksenjacht op die mensen die er een beetje anders uitzien dan gebruikelijk. Geweld en andere lelijke dingen zijn geen fictie, dat weten wij beiden. En het raakt cisgender mannelijke vrouwen ook, want die worden ook regelmatig voor een man aangezien en boos bejegend in een toiletruimte.
Chris: Is het voorkómen van angst bij de een iets dat dan maar angst bij de ander zal moeten opleveren? Ik hoop dat we daar voorbij kunnen komen
“Om nog niet te spreken over die grote groep trans mensen die wel geraakt wordt door transgender wetgeving, maar die nooit meegenomen wordt in het nadenken erover: transgender mannen. Als sekse weer leidend wordt, heb je straks plots ook gespierde mannen met baard in je vrouwenkleedkamer. Hoe logisch is dat?
“En het is natuurlijk ook persoonlijk. Ik ben serieus bezorgd over de spanning die er misschien ineens gaat hangen als ik ergens binnenloop om me om te kleden. Gaat iemand me aanspreken? Voelen mensen zich onveilig bij mij? Gaan zij mij bekijken op wat er tevoorschijn komt als ik me uitkleed? Ik heb daar behoorlijk weinig zin in. Ik wil gewoon sporten of plassen of wat dan ook, zonder angst.
“Mijn vraag aan jou: hoe voorkómen we dat de vrees voor een – blijkbaar erg weinig voorkomende – liegende-man-in-een-jurk uitmondt in spanningen rond en geweld tegen transgender mensen en andere mensen met een minder gebruikelijk uiterlijk? Is het voorkomen van angst bij de een iets dat dan maar angst bij de ander zal moeten opleveren? Ik hoop dat we daar voorbij kunnen komen.”
Susan: “Wat binnenkomt is hoe jouw zorgen en angst in feite precies dezelfde zijn als de mijne. Dat wist ik rationeel al wel, maar nu voel ik het ook.
“We maken ons allebei zorgen over dezelfde zaken. Over fysiek en seksueel geweld naar vrouwen en naar alle niet gender-conforme mensen; over aantasting van onze eigen autonomie over ons eigen leven en onze fysieke veiligheid; over bekeken worden met niet-goede intenties in plaatsen waar we kwetsbaar zijn. Over weer niet gehoord worden in een publiek debat, over (weer) ondergesneeuwd raken door andermans belangen die altijd voor lijken te gaan en over altijd maar moeten inschikken vanwege de zorgen van anderen.
“Wij zijn in feite bang voor dezelfde daders. Die vormen een heel klein percentage van alle mensen, en toch bepalen ze zo veel zorgen. Jij vraagt je af hoe je onderscheid maakt tussen een echt en ‘nep’ transgender persoon. Dat is letterlijk waarom ik bezorgd ben voor de gevolgen in sekse-gescheiden ruimtes – ik kan dat onderscheid namelijk oprecht van buitenaf niet maken. En dus zijn het precies de ‘neppers met kwade intenties’ die ons beider leven in dit opzicht verzuren.
“En over de aantallen … de ellende is gewoon dat één liegende kwaadwillende man een heleboel slachtoffers kan maken. Dus één misbruiker is oorzaak van veel schade bij vrouwen en van wantrouwen naar álle mensen met een mannelijk lichaam. De vraag hoeveel mannen misbruik zullen maken van de nieuwe wet is voor mij niet de kern. De echte vraag is voor mij hoeveel vrouwen er slachtoffer van gaan worden.
Susan: Ik vind het moeilijk verteerbaar dat wij er – met goede redenen – allebei voor kiezen om dit anoniem te doen. Omdat we weten hoeveel online haat er is.
“Maar al onze zorgen draaien uiteindelijk eigenlijk om gedrag van een derde groep: de daders. We zouden niet elkaar de kruimels veiligheid zouden moeten betwisten. We zijn allebei bezorgd, allebei vanuit eigen emotie én ervaring. Misschien komen we niet overal samen uit en moet ik wijken, of jij, of wij allebei. Maar in de basis vechten we samen tegen hetzelfde. Ik zou zeggen dat het parlement dit moet wegen en ons beider veiligheid moet borgen. Dat mag men niet overlaten aan de vrouwen en transgender mensen in al onze kwetsbare situaties.”
Chris: “We zoeken inderdaad allebei naar veiligheid en willen allebei serieus genomen worden. Uiteindelijk zou niemand slachtoffer moeten worden. Ik weet niet wat de oplossing is en of een van ons zal moeten ‘wijken’ voor de ander. Kijk, in mijn ideale wereld maakt het in je dagelijks leven gewoon niet uit wat voor sekse of gender je hebt. Ik begrijp ook wel dat we niet in die ideale wereld leven, maar ik vind dat wel iets om naar te streven. Om daar te komen, is creativiteit vereist, maar ook solidariteit. En die is eerlijk gezegd soms best ver te zoeken.”
Susan: “Ik vind het moeilijk verteerbaar dat wij er – met goede redenen – allebei voor kiezen om dit anoniem te doen. Ik weet hoeveel online haat er gaat naar vrouwen die hun zorgen uitspreken over hun veiligheid. Jij weet hoeveel vooroordelen, online haat en zo meer er is naar transgender mensen als zij van zich laten horen. Dat is toch een bizarre situatie? Wij zijn beiden mensen met zorgen, wij zijn bang voor vaak dezelfde dadergroep, en dan zijn wij nota bene degenen die anoniem willen blijven omdat we weten wat de consequenties zijn?”
Chris: Toch even concreet nu. De wet ligt er zoals die is en, stel, je moet kiezen. Ben je dan voor of tegen?
Chris: “Toch even concreet nu. De wet ligt er zoals die is en, stel, je moet kiezen. Ben je dan voor of tegen? Geweld tegen vrouwen is een hardnekkig en ernstig probleem, wat hard en goed aangepakt moet worden, met de hoogste voorrang. Maar ik zou het zonde en echt enorm pijnlijk vinden als de ene misstand de andere in stand houdt. Het moet voor mij geen reden zijn de emancipatie van transgender mensen uit of af te stellen. Ik ben daarom voor. Jij?”
Susan: “De wet zoals die er nu ligt invoeren, zou hard bij mij aankomen. Ik geloof dat de wet ingevoerd kan worden met alle goede intenties van dien, met een paar extra voorzieningen om veiligheid voor alle vrouwen in de kwetsbaarste situaties te borgen. Als die er niet bij kunnen en de wet blijft zoals die is, ben ik tegen. Met tegenzin, maar – tegen.”
Foto: door Nito/Depositphotos
Vrij Links is een meerstemmig platform. Tenzij anders vermeld, spreken auteurs op persoonlijke titel.
