Etnische registratie. Je zou denken dat we daar niet meer aan doen, maar het blijft een terugkerend idee. Het reduceert mensen tot een enkel facet van hun bestaan, een facet waar niet iedereen even veel waarde aan hecht, en kent er daarmee een belang aan toe dat verschil uiteindelijk alleen maar in stand houdt. Maar waar ik me écht aan stoorde was de inconsistentie in de reactie op deze gedachte, door Darshan Vigneswaran, docent politicologie aan de UvA en pleitbezorger van het diversiteitsmanifest daar:
“Enquêtes werken noodzakelijkerwijs met imperfecte categorieën, maar ze creëren geen vormen van verschil of identiteiten. Racisme en het patriarchaat zijn per slot van rekening niet gecreëerd door onderzoekers.”
Pardon? Is een centrale stelling van het hele critical race theory-gebeuren waar veel diversiteitspleidooien tegenwoordig op stoelen, niet júíst dat racisme institutioneel is? Dat betekent dat het niet zozeer plaatsvindt door middel van racistische intenties, maar via procedures die al dan niet onbedoeld leiden tot het verschillend behandelen van mensen en daarmee zelfs allerlei onwenselijke classificaties creëren of in stand houden.
Als dit érgens duidelijk plaatsvindt, dan is het wel in enquêtes waarin mensen expliciet tot een vooraf bepaald hokje gereduceerd worden. “Ja, maar die hokjes bestaan toch al? Dan kun je ze ook gebruiken voor registratie.” Lekker dan, als je een categorie moet kiezen waarmee je je misschien helemaal niet identificeert en die waarschijnlijk een problematische achtergrond heeft. Of zijn raciale aanduidingen ineens niet meer doordrongen van kolonialisme en white supremacy wanneer het de pleitbezorgers voor diversiteit uitkomt?
De claim dat racisme niet (mede) gecreëerd is door onderzoekers en hun ‘onschuldige’ classificaties is lachwekkend. Het idee van ras is niet los te koppelen van onsmakelijke rassenleren die tot ver in de 20e eeuw als wetenschappelijk gezien werden.
Chinezen werden bijvoorbeeld eeuwen als wit gezien. Pas in de 19e eeuw werden ze ineens geel, onder invloed van ‘wetenschappelijke’ rassentheorieën (zie Keevak’s studie hierover). Niet geheel toevallig viel dit samen met een Europese superioriteitsgedachte: de Chinese beschaving mocht ‘wit’ heten toen deze nog voor liep op Europa. Zodra ze ingehaald werd verschoot ze ineens van kleur en werd ze samen met andere Aziatische volken ingevoegd in een ‘mongoloïde ras’. Het in hokjes stoppen van mensen op basis van fysieke kenmerken wordt altijd gedaan of gebruikt om ze als ‘anders’ en ‘minder’ weg te kunnen zetten.
De etnische registratie die geopperd wordt om diversiteit te promoten is niet zó kwaadaardig. Maar in feite zou ze hetzelfde doen: een onderscheid vastleggen tussen mensen gebaseerd op kenmerken die er helemaal niet toe zouden moeten doen, om ze vervolgens anders te behandelen. Waar ongelijke behandeling al bestaat moet dat natuurlijk gecorrigeerd worden. Dit kan bijvoorbeeld door eindelijk eens fatsoenlijk in ons onderwijs te investeren: het lerarentekort is een nijpend probleem in de grote steden, waar kinderen met een migratie-achtergrond er onevenredig door getroffen worden. Gelijkheid is een belangrijk doel om na te streven, maar dit bereik je niet door verschillen nog verder te benadrukken middels registratie.
Ironisch genoeg onderdruk je door het benadrukken van bepaalde verschillen bovendien juist andere verschillen. Net zoals het krom is om te doen alsof alle Aziaten hetzelfde zijn (of op dezelfde manier anders zijn dan witte Europeanen, want daar komt het op neer), is het bijvoorbeeld ook krom om te doen alsof alle mensen met een donkere huidskleur dezelfde ervaringen hebben. Je kunt wel een hokje maken voor ‘zwarte mensen’, maar er zit nogal verschil tussen iemand die geboren is in Ethiopië en iemand die geboren is in de Verenigde Staten maar waarvan de voorouders eeuwen geleden met geweld uit Afrika ontvoerd werden. Of een zwarte Braziliaan. Of iemand die wellicht een zwarte huidskleur heeft maar zich daar niet door wil laten bepalen en zichzelf als ‘ex-black’ ziet.
Natuurlijk kan je categorieën verfijnen, maar dat leidt tot willekeur. Bij sollicitaties die ik in het Verenigd Koninkrijk gedaan heb, kon ik kiezen uit maar liefst drie varianten van zwart, vijf varianten van Aziatisch en verschillende mixen. Wit was wel gewoon ‘white’, want verschillen tussen Britten, Georgiërs of Uruguayanen doen er blijkbaar minder toe. Arabieren waren blijkbaar ook allemaal hetzelfde en Turken, Assyriërs en Perzen waren allemaal ‘other Asian background’. Zullen ze blij mee zijn.
In de Verenigde Staten mocht ik voor mijn werk een soortgelijke enquête invullen (waar ik al eerder over schreef). ‘Ethnicity’ had daar wonderlijk genoeg slechts twee opties (‘Hispanic or Latino’ en ‘not Hispanic or Latino’), maar gelukkig kon ik bij ‘race’ kiezen uit ‘American Indian or Alaska Native’, ‘Asian’, ‘Black or African American’, ‘Native Hawaiian or Pacific Islander’ en natuurlijk ‘White’. Volgt u het nog? Zie maar waar je bijvoorbeeld Marokkanen zou moeten plaatsen1.
Het gevolg van etnische registratie en daarop gebaseerd beleid is dat je ‘diversiteit’ gaat krijgen die ertoe doet en ‘diversiteit’ die er niet toe doet, gebaseerd op dubieuze categorieën. Dan wordt een Turkse danser bijvoorbeeld vervangen door een zwarte danser. Ik zie het al voor me: je subsidieaanvraag wordt door een ambtenaar (kleur: gebroken wit) afgewezen omdat je etniciteit niet in het lijstje voor het diversiteitsquotum voor komt (want er is niet genoeg voor gelobbyd): “Sorry meneer, ‘Berber’ staat niet in het systeem, zal ik maar gewoon ‘Arabier’ neerzetten?” Wie rancune tussen groepen wil creëren kan geen beter systeem bedenken.
Nee, etnische registratie is niet alleen ‘imperfect’, het institutionaliseert etniciteit expliciet. Vroeger heette dat racisme.
1Het kan zelfs gekker: Nog in 2019 moest je in Virginia als je gingen trouwen verplicht je ras registreren. De wonderlijke opties: ‘American’, ‘Aryan’, ‘Blanc’, ‘Hebrew’, ‘Israelite’, ‘Jew’, ‘Mestizo’, ‘Mulatto’, ‘Nordic’, ‘Octoroon’, ‘Red’, ‘Teutonic’ en ‘White American’.
Vrij Links is een meerstemmig platform. Tenzij anders vermeld, spreken auteurs op persoonlijke titel.
