De verdubbeling van de dakloosheid in ons land is één van de meest dramatische gevolgen van onbeschaafde politieke keuzes van de afgelopen jaren. Ontluisterend voor een rijk land, en in coronatijd ook nog eens extra pijnlijk. Niet overal in het land is de dakloosheid verdubbeld. Heerlen toont dat het anders kan. Niet door toverkunsten, maar door standvastige sociale keuzes.
In Heerlen, centrumgemeente voor de opvang in de voormalige Oostelijke Mijnstreek, wordt de oude Dag- en Nachtopvang al enkele jaren nog maar voor de helft benut. Enkele weken geleden werd bekend dat deze vervangen wordt door een veel kleinere maar vooral kwalitatief betere opvangvoorziening.
Wat is daar in Heerlen aan de hand? Wat zit er in het grondwater?
Heerlen was rond de eeuwwisseling berucht. Na de mijnsluitingen ontstond er in Heerlen een giftige cocktail van uitzichtloosheid, drugshandel, tippelprostitutie, criminaliteit, onveiligheid en overlast. Bittere sociale en menselijke ellende van honderden mensen die ’s nachts in portieken in het centrum van de stad sliepen. De ellende rond het station was zelfs zo groot dat de NS dreigde de intercity-status van het station te halen. In de kille stationstunnel werd klassieke muziek gespeeld in de hoop dat die heroïneverslaafden zou verjagen. Halfslachtige pogingen tot verbetering door de toenmalige gemeentebesturen liepen telkens weer spaak op verzet van buurten en politieke crises in het gemeentehuis.
Pas met Operatie Hartslag kwam de omslag. Een samenwerking van gemeente, zorgorganisaties en politie. Met ruimte en steun voor de professionals. Onorthodoxe maatregelen werden niet geschuwd. Met een voor die tijd de ongekende hoeveelheid van ruim 130 camera’s werd stevig opgetreden om de toevloed van dealers en verslaafden van buiten terug te dringen.
Tegelijkertijd werden er goede zorgvoorzieningen opgezet voor de verslaafden uit de stad en streek. Met beschermd wonen, begeleiding en arbeidsmatige dagbesteding inclusief beloning. De tippelprostitutie werd tijdelijk gereguleerd en met goede individuele begeleiding van de resterende prostituées nu alweer ruim zeven jaar geleden beëindigd. Het sluitstuk is de Dag- en Nachtopvang.
In de jaren die volgden is er onverschrokken doorgewerkt aan betere preventie en snellere uitstroom. Naar zelfstandig wonen of vormen van begeleid en beschermd wonen. Met als resultaat een nog maar half gevulde Dag- en Nachtopvang. De problemen van de bewoners van de Dag- en Nachtopvang zijn overigens duidelijk verschoven. Van voornamelijk harddrugsverslaafden naar vooral veel problematiek in de Geestelijke Gezondheidszorg (GGZ), meestal in combinatie met diverse andere problemen. De bezuinigingen op de GGZ hebben grote invloed op de levens van veel mensen.
In Heerlen was de urgentie aan het begin van dit millennium reusachtig groot. Heerlen kon het probleem niet langer negeren, want de stad leed zwaar onder de oude situatie. Achttien jaar lang werden inspanningen voor goede preventie, zorgvoorzieningen en stevige handhaving koersvast volgehouden.
En wellicht is juist dat de belangrijkste les: fundamentele sociale problemen los je niet op met pingpongpolitiek, laat staan door ervan weg te kijken. Hoe zwaar de stad het ook had, ze koos niet voor bezuinigen, maar voor doorzetten.
We hadden immers zelf gezien wat er gebeurt als mensen letterlijk en figuurlijk op straat verkommeren: zelfs wanneer je niet gevoelig bent voor individueel menselijk leed raakt het vroeg of laat de hele gemeenschap. Solidariteit is nooit slechts charitas, maar altijd een besef van wederkerigheid en gedeeld belang.
En precies dat gemeenschappelijk belang is gebaat bij vertrouwen en samenwerking, en dus bij een sterke publieke sector. Vertrouwen in en samenwerking van de mensen die elke dag met sociale problemen moeten omgaan als politieagenten en zorgverleners. Geef hen de ruimte, het vertrouwen, en de instrumenten. En werk samen met vaste partners die deze keuzes onderschrijven in plaats van marktwerking, verdienmodellen en PGB-plukkers.
De roep om ‘meer geld’ uit Den Haag begrijp ik, maar is veel te beperkt. Maak noodzakelijke keuzes, en hou die vol. En als er op dit gebied urgent iets uit Den Haag moet komen, dan is dat het terugdraaien van de onbeschaafde bezuinigingen op de Geestelijke Gezondheidszorg. Zolang dat niet gebeurt blijft het, ondanks de vele bereikte resultaten, toch dweilen met de kraan open.
Beeld: Paolo Trabattoni via Pixabay
Vrij Links is een meerstemmig platform. Tenzij anders vermeld, spreken auteurs op persoonlijke titel.
