Van filmen word je niet rijk. Tenzij je wat meer formule-achtige films maakt, want die zijn makkelijker te financieren en dan krijg je ook een goed salaris.
De meeste van mijn films worden voor weinig geld gemaakt en dat voel ik al lange tijd aan mijn bankrekening. Want ook als er winst is komt dat meestal niet bij de makers terecht.
Rijke zakenman
Een rekening waar wel flink wat op staat is de mijlenkaart van de nationale luchtvaartmaatschappij. Daardoor voel ik mij heel af en toe een rijke zakenman of een museumdirecteur.
Door het soort films dat ik gemaakt heb, heb ik veel kunnen reizen. Nu reisde ik van kinds af aan al heel veel want mijn ouders zaten een beetje in de rondtrekkende hippiehoek en ik zette die reistraditie voort vanaf mijn tienerjaren.
Door mijn films kwamen er nog vele landen bij en inmiddels zit ik boven de honderd bezochte landen.
Sovjetrepublieken
Zo ben ik bijvoorbeeld in bijna alle oude Sovjetrepublieken geweest en zo’n beetje in alle landen achter het voormalige IJzeren Gordijn. Alleen de oude Joegoslavische gebiedsdelen Noord-Macedonië en Kosovo ontbreken nog en van de oude Sovjetrepublieken ten westen van de Oeral en ten noorden van berg Ararat ontbreekt alleen nog Azerbeidzjan.
Op culturele reizen is een deel van de locals die je ontmoet en waar je mee omgaat het wat meer internationaal gerichte deel van de bevolking. Jonge mensen vaak. Studenten en hun leraren. Journalisten en kunstenaars ook. Je gaat naar hun kroegen en wordt dronken met ze. Van Tbilisi tot Vilnius van Tallinn tot Kiev en zo nog tientallen hoofdsteden, provinciesteden en badplaatsen.
Telkens wanneer ik een klinische uiteenzetting hoor van het conflict rond Oekraïne gaan mijn gedachten terug naar één van die gesprekken in één van die kroegen in oostelijk Europa. Vaker nog vloeien al die gesprekken en indrukken samen.
De logica van Poetin
Je leest vaak over de positie van Rusland. Over de logica van Poetin.
Je ziet filmpjes over hoe het historische Rusland in de laatste decennia wordt ingebouwd door potentiële toekomstige vijanden. Landen die heel lang onder de Russische invloedsfeer vielen of deel waren van het Tsarenrijk of later het Warschaupact.
Rationeel kun je een eind meegaan in de historische angst van de Russen voor agressie vanuit hun westflank. De Amerikanen willen ook niet graag Russische troepen in Mexico.
Maar wanneer je na de val van de muur veel hebt gereisd in Oost-Europa, de Balkan en de Kaukasus, dan wordt het vanzelf moeilijk om nog in negentiende-eeuwse concepten van imperia en invloedssferen te denken.
Vrije samenlevingen
Dan heb je al te veel gemijmerd met vaak jonge, mensen die zich laten inspireren door wat ze weten over vrije civiele samenlevingen zoals wij die in West-Europa kennen.
De vrijheid van expressie, de relatieve openheid van het politieke proces, de mogelijkheid om vrije kranten of websites te beginnen zonder gevolgen voor je persoonlijke vrijheid of veiligheid. En dan heb ik het nog niet eens over zaken als homorechten en de houding tegenover etnische of regionale minderheden.
In het verhaal over in welke mate je landen moet steunen waarvan de bevolking de schaduw van Rusland of China als dreigend ervaart, mag de werkelijkheid van vrijdenkende jonge mensen in die landen niet verwaarloosd worden. En wat zeker niet buiten beschouwing mag worden gelaten is het recht op nationale autonomie van landen waarvan de grote buurman vindt dat ze binnen diens invloedsfeer liggen.
We leven niet meer in de negentiende eeuw. We leven in een ogenschijnlijk vreedzame niche in de tijd. Maar er zijn krachten van plan om de panelen te verschuiven. Er borrelt iets dat we liever nog niet willen voelen. De spelers op het diplomatieke veld is veel wijsheid toe te wensen, maar ook een rechte rug.
Deze column verscheen eerder bij de Telegraaf en is hier met toestemming van, en dank aan, de uitgever en Eddy Terstall gepubliceerd door Vrij Links.
Vrij Links is een meerstemmig platform. Tenzij anders vermeld, spreken auteurs op persoonlijke titel.
