‘Een volk dat voor tirannen zwicht, zal meer dan lijf en goed verliezen; dan dooft het licht.’ Het zijn ware woorden die staan op het Van Randwijk-monument in Amsterdam. Tirannie gaat tegen vrijheid in, vrijheid die we door de eeuwen heen met horten en stoten hebben opgebouwd. Gelijkheid tussen vrouw en man, de vrijheid van meningsuiting, een eerlijke en gelijkwaardige maatschappij: dat zijn de waarden die ons tot een liberale, vrije samenleving maken.
In het verleden hebben deze vrijheden onder druk gestaan. Het meest sprekende voorbeeld is de Tweede Wereldoorlog, maar we moeten ook niet vergeten dat we pas honderd jaar vrouwenkiesrecht hebben en dat de vrijheid om je mening te kunnen geven allesbehalve vanzelfsprekend is. De geschiedenis leert ons dat we een actieve verdediging nodig hebben om onze samenleving te beschermen tegen onvrijheden en autoritaire, onrechtsstatelijke denkbeelden.
Vrijheid op de proef gesteld
Die verdediging wordt ook vandaag de dag getest. Een gevaar dat zich al meermaals heeft verwezenlijkt is de terreur van Islamitische Staat en haar aanhangers. Extreme islamisten hebben in Parijs, Wenen, Engeland en ook al in Nederland geprobeerd om ons angst in te zaaien, om hun allesbehalve liberale wil te verwezenlijken, om ons met geweld te straffen voor de overtreding van fictieve regels uit een oud en achterhaald boek.
Pijnlijk genoeg is te constateren dat deze verdediging het luidst opgeëist wordt door rechtse partijen. Na de brute moord op leraar Samuel Paty, die bij de discussie over de vrijheid van meningsuiting in zijn les een cartoon over de profeet Mohammed toonde, sprak imam Elforkani zich uit voor een verbod op zulke spotprenten. De prenten zouden polariseren.
Deze oproep druist lijnrecht in tegen de vrijheid van meningsuiting: alles wat macht heeft en autoriteit uitstraalt moet in een liberale samenleving mogen rekenen op kritiek en bekritiserende humor. Wanneer dit niet meer mogelijk is, leven we in een tirannieke staat en gooien we onze vrijheden te grabbel. Kritiek kan kwetsend zijn, maar is broodnodig om vrij de discussie te kunnen voeren en het land vooruit te helpen.
Luider op links, graag
Elforkani’s uitspraak schoot in het verkeerde keelgat van VVD’ers Bente Becker en Jeroen van Wijngaarden. In het AD stellen zij dat het statement van de imam polarisatie aanwakkert. Een Rotterdamse leraar moet nu onderduiken omdat hij een spotprent toonde in zijn klas. ‘Dat is de omgekeerde wereld,’ aldus Becker en Van Wijngaarden. Zij nemen het stellig op voor de leraar en de vrije meningsuiting. Dat is terecht: als een docent zich niet meer vrij voelt om het over spotprenten te hebben in zijn klas, gaat er iets volledig mis.
Op een deel van links blijft het nog veel te stil. Een tweetje van Jesse Klaver kan er nog net vanaf. Uiteraard is dit te weinig: welke concrete maatregelen gaan de linkse politici nemen om de vrijheid van meningsuiting en de vrijheid om met macht te spotten te beschermen? Met afstand nemen alleen komt links er niet.
Gelukkig zijn er linkse stemmen als Keklik Yücel (PvdA) en Lilian Marijnissen (SP) die consequent stelling nemen als het gaat om dit soort discussies: zij nemen het op voor onze rechtsstatelijke waarden. Waarom staat niet héél links pal naast hen?
Tegelijkertijd wordt in talkshows en op sociale media de discussie gevoerd of er überhaupt gespot zou mogen worden met de profeet. Op de vraag of bovengenoemde prenten getoond mogen worden in de klas, blijft imam Azzedine Karrat bij Op1 het antwoord schuldig. De kijkers moeten het doen met inhoudsloze oneliners als ‘vrijheid heeft verantwoordelijkheden’ en ‘er zijn genoeg alternatieven.’ Karrat wil niet pal voor de docent, onze vrijheid van meningsuiting en onze liberale waarden staan, zoveel is duidelijk.
Rechts biedt geen soelaas
Deze trend maakt links nu al een tijd mee. Een deel van de linkse politici, interne partijdiscussies en imams willen niet benoemen waar het pijnpunt zit: dat er mensen zijn in ons land die de vrijheid van meningsuiting niet erkennen. Het jarenlang uit de weg gaan van deze discussie zorgt voor een ongemakkelijk debat dat nu gevoerd moet worden en het moeten onderduiken van de Rotterdamse leraar. In mijn tijd bij GroenLinks heb ik veelvuldig het argument gehoord dat we deze discussie niet moeten voeren, want ‘moslims hebben al genoeg te verduren gehad.’ Hiermee werd gedoeld op de uitspraken van Wilders en de zijnen.
Net als ikzelf hebben stemmers het vertrouwen in links deels verloren. De groei van de PVV en Forum voor Democratie zijn hier het gevolg van geweest. Dat is zonde: deze partijen komen niet op voor mensen die het economisch moeilijk hebben en zijn radicaal en intolerant in hun sociaal-culturele beleid. Ook zij bieden geen soelaas.
Er is dus een leemte op links. ‘Wie zal de linkse conservatief vertegenwoordigen?’ vraagt columnist Kustaw Bessems zich daarom af in de Volkskrant. Met de linkse conservatief bedoelt hij de kiezer die sociaal-economisch links is, maar sociaal-cultureel kritiek durft te uiten. Die niet xenofobisch is, maar wel oor heeft naar strenge immigratie- en integratiemaatregelen. De kiezer is er wel, de partij niet.
Naar mijn mening is er dan geen sprake van de linkse conservatief, maar van een linkse progressief: consequent opkomen voor LHBTI- en vrouwenrechten is juist zo progressief als maar zijn kan. Als je als partij dit niet of minder doet omwille van electoraal belang, treed je juist in de voetsporen van het conservatisme. Politici die zich hier schuldig aan maken, verwerpen hun eigen progressieve idealen.
De Deense sociaaldemocraten
In Denemarken merkte de sociaaldemocraten dit ook: toen de rechtse premier Lars Rasmussen aan de macht kwam, zag de Socialdemokratiet met lede ogen aan hoe sociaal beleid in de prullenbak werd geworpen. Dit alles, zo stelden zij, kwam omdat de kiezer een partij wilde die kritisch was op het Deense integratiebeleid.
Ze bleken daarin gelijk te hebben: toen zij terugkeerden naar de oorspronkelijke linkse waarden en consequent werden in de handhaving van vrijheden, stegen ze gigantisch in de peilingen. Onze sociaaldemocratische noorderburen kozen ervoor om de westerse, liberale waarden strenger te handhaven in hun integratiebeleid en kritischer te staan tegenover immigratie. Zo zijn de integratie-eisen strenger geworden. Het resultaat: sociaaldemocraat Mette Frederiksen is de premier van Denemarken geworden.
Kentering
De leemte die Kustaw Bessems beschrijft, kan op dezelfde manier worden opgelost als in Denemarken is gebeurd. Ook in Nederland is er nu een partij aan de macht die niets op heeft met een sociale, economisch linkse samenleving. Dat moet veranderen, en dat kunnen linkse partijen alleen zelf. Het enige wat zij nodig hebben, is de durf om onze verworvenheden stellig uit te dragen, ook als dat tegen het zere been van conservatieve moslims in hun electoraat is.
Er is een kanteling nodig op links, een interne revolutie, dapperheid en consequentie. Alleen dan is er toekomst voor links Nederland, alleen dan zullen wij, linkse kiezers, succesvol zijn om een eerlijke, gelijke en sociale samenleving te krijgen.
Linkse politici die al duidelijk stelling nemen:
“Waar intolerantie in de samenleving sluipt, waar fundamentalisten terrein winnen, verdwijnen als eerste de #vvmu , en daarmee vrouwenrechten, homorechten, gewetensvrijheid, vrijheid van godsdienst” ~ Keklik Yücel (PvdA)
“Het past ons om bij deze gruwelijk laffe daad stil te staan. Maar na het stilstaan is het ook verstandig om na te gaan hoe we deze vormen van extremisme in onze samenleving aan kunnen pakken” ~ Lilian Marijnissen (SP)
“Vijf jaar na Bataclan is het gevaar niet de spotprent, het gevaar zit in de werkelijkheid, in de levensgevaarlijke salafistische prediker die de adrenaline van onze kinderen misbruikt, met de jammerende vraag wanneer hun woorden eindelijk daden worden.” ~ Ahmed Marcouch (PvdA)
Foto: de Tweede Kamer. Fotograaf: Husky via Wikipedia
Vrij Links is een meerstemmig platform. Tenzij anders vermeld, spreken auteurs op persoonlijke titel.
