In de Angelsaksische wereld is er een, zacht gezegd, nogal bizarre trend op nogal wat universiteiten. Universiteiten moeten worden gedekoloniseerd. Nu klinkt dat prima, want wie wil er nou anno 2021 koloniaal denken in leven houden, maar de invulling is vrij wonderlijk.
De insteek is juist niet dat ieder individu vrij is en gelijk aan de ander, maar heeft een heel andere afslag genomen. Onder koloniaal denken wordt ’wit denken’ verstaan. Wit, ongeacht sociale klasse. Deel van dat witte denken, van die ’witheid’, is volgens die doctrine onder andere rationaliteit, stiptheid en vlijt. Ook feitelijkheid is in deze denktrant witheid.
Deze redenatie lijkt mij – maar wie ben ik, want ik zit niet in die academische bubbel – erg schofferend naar gekleurde mensen toe. Alsof studenten met een migratieachtergrond niet stipt zijn, niet zo vlijtig en minder uitgaan van feiten.
Hoe bizar moet die bewering niet klinken in de oren van al die studenten met een migratieachtergrond die zich het vuur uit de sloffen lopen en liepen om hun studie af te ronden of om een carrière te beginnen. Hoe beledigend is dat niet voor al die multiculturele Nederlanders die bedrijven zijn begonnen, die winkels runnen, die elke dag van negen tot vijf op hun werk verschijnen.
Neerbuigend
Hoe neerbuigend is dat niet naar die vele miljoenen mensen in minder rijke landen die in veel hardere maatschappijen een veelvoud van de werkuren maken dan de studenten, vaak met ouders uit de gegoede burgerij, die dit soort bizarre theorieën aanhangen. Natuurlijk, we zitten niet in Amerika of Canada, we zitten in Europa. Deze ideeën zijn hier minder leidend, maar wat in de Engelstalige wereld gebeurt, heeft in Nederland toch impact.
Op een van de Nederlandse universiteiten introduceerden fans van de Amerikaanse benadering een ’gereedschapskist’ waarmee je aan je eigen vermeende koloniale instelling kon knutselen. En dat zou dan ook met klem moeten worden aanbevolen, ook voor lesprogramma’s van docenten die minder kleurgericht denken.
Dus de Angelsaksische wereld heeft, mede doordat Engels de taal is van het internet, buitenproportionele invloed. Jongeren spreken tegenwoordig nauwelijks nog andere talen van ons werelddeel zoals Duits of Frans, laat staan Spaans of Italiaans.
Starbucksengels is voor velen het hoogst haalbare. Veel you know, heel vaak het werkwoord to suck en verder allerlei activistische termen. Een beperkt taaltje. Ook een taal waarvan je niet weerbaarder wordt wanneer je nogal dwingende teksten krijgt voorgeschoteld in echt Engels.
Burger heilig
In Frankrijk worden rasgedreven doctrines niet gedoceerd op de universiteiten. Hoogstens als vergelijkingsmateriaal, niet als feiten. Dat heeft uiteraard te maken met de aard van de republiek, waarin de burger heilig is. Le citoyen. Niet de kleur of de afkomst van die burger.
Uiteraard zegt dat ook in Frankrijk niet alles over de sociale positie van Fransen met migrantenouders, of de mate waarin ze van burger tot burger gediscrimineerd kunnen worden, maar het individu staat er in filosofisch opzicht centraal. Niet de groep. Er is maar één groep en dat is la nation. De natie.
Zoals gezegd: Frankrijk is niet ideaal en het rechts-populisme is daar meer geworteld dan hier, maar de Franse nadruk op de individuele burger past ook erg bij ons soort samenleving. De individuele vrijheid en de individuele verantwoordelijkheid. En al die individuen vormen de natie. En de politiek vertegenwoordigt die veelkleurige natie.
We zijn geen Amerikanen. We hebben een metrisch systeem, geen juryrechtspraak, geen doodstraf en we voetballen met een ronde bal. We moeten ons denken blijven ijken op de tradities van het continentale Europa waarvan wij deel uitmaken.
Fundament
De Fransen duiden dat al eeuwen als vrijheid, gelijkheid en broederschap. Maar er hoort meer bij: de rede, humaniteit, moderniteit, politieke vertegenwoordiging en de bereidheid tot samenwerken.
Dat pakket is het fundament van de civiele samenleving. Het soort samenleving waar de mensenrechten beter zijn gewaarborgd dan elders. Dan in elke andere tijd of plaats. Het soort samenleving waar het er voor de wet niet toe doet wat je kleur, geslacht of geaardheid is. De enige samenleving waar dat zo is, of waar dat ooit zo was.
En als je in zo’n samenleving leerlingen probeert wijs te maken dat vlijt, punctualiteit, rationaliteit en feitelijkheid rasgebonden zijn, dan ben je een duister pad ingeslagen en flirt je met een oude en zeer koloniale vorm van racisme.
Deze column verscheen eerder bij de Telegraaf en is hier met toestemming van, en dank aan, de uitgever en Eddy Terstall gepubliceerd door Vrij Links.
Vrij Links is een meerstemmig platform. Tenzij anders vermeld, spreken auteurs op persoonlijke titel.
